Functionele orthodontie of ook wel dento (tand) faciale (gezicht) orthopedie heeft als doel een gebalanceerde functie na te streven tussen alle componenten in de kaak- en mondregio.
Goed gevormde tandenbogen, een correcte relatie van onder- tot bovenkaak, een correcte hoogte of 'beet' verhouding dragen bij tot een gecoördineerde functie van hoofd-, nek- en gezichtsspieren, en een stabiel kaakgewricht met goede kauwfunctie. Daarom kan bij een storing in dit evenwicht een scala aan problemen optreden zoals kauwfunctiestoornissen, kaakgewrichtsklachten, hoofdpijn en migraine, luchtwegobstructies, slaapproblemen en slaapapneu.
Veel patiënten consulteren voor een orthodontische behandeling omwille van zogenaamde 'scheve tanden'. Vaak is er een onderliggende functionele component waar eveneens mee rekening moet gehouden worden. Anderzijds kan ook het functionele probleem de aanleiding zijn voor een (orthodontisch) consult.
Een orthodontische behandeling houdt bijgevolg niet alleen een 'mooi naast elkaar plaatsen van de tanden' in maar evenzeer een 'herstel van het functionele evenwicht'.
Een veel voorkomend fenomeen in de functionele problematiek is tandenknarsen of bruxisme.
Tandenknarsen is al jaren het onderwerp van wetenschappelijk onderzoek.
Bruxisme kan zowel 's nachts, slaapbruxisme, als overdag voorkomen.
Bij slaapbruxisme zijn er vaak ook andere slaapgerelateerde stoornissen voorhanden. In de laatste 10 jaar is de hypothese ontstaan dat er een duidelijk verband bestaat tussen slaapbruxisme, slaapgerelateerde ademhalingstoornissen en kaakgewrichtsproblematiek.
Het kauwsysteem is echter ook een belangrijke factor in het management van emotionele (stress)factoren, waarbij klemmen en tandenknarsen in belangrijke mate stress geïnduceerde psychosomatische stoornissen milderen. Bruxisme is dus ook
een fysiologisch gebeuren en van groot belang in de medische en tandheelkundige beoordeling van dit probleem.
Beschadiging van de tanden door bruxisme moet duidelijk onderscheiden worden van normale slijtage.
De gezondheid en de kwaliteit van het kauwsysteem en dus een goede kauwfunctie spelen een cruciale rol in de proces van stressmanagement.
Tandenknarsen kan structurele problemen veroorzaken ter hoogte van het kaakgewricht, tanden, steunweefsel, als de belasting die bij het knarsen wordt uitgeoefend te groot is, te lang duurt, en als het tandcontact waar het knarsen plaatsvindt (op welke tanden men knarst) ongunstig is, met andere woorden de localisatie van het bruxisme.